Centrum Badań nad Izraelem i Diasporą Żydowską im. prof. Szewacha Weissa

plen

Centrum Badań nad Izraelem i Diasporą Żydowską im. prof. Szewacha Weissa

Szewach Weiss (1935 – 2023)

Wybitny izraelski polityk: samorządowiec, poseł do Knesetu i jego przewodniczący, ambasador Izraela w Polsce w latach 2001–2003. Profesor i założyciel wydziału komunikacji na Uniwersytecie w Hajfie. Przez ponad dwadzieścia lat był wykładowcą na Uniwersytecie Warszawskim na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych w Centrum Badań nad Izraelem i Diasporą Żydowską. Otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (2011).

Wykłady Szewacha Weissa na Uniwersytecie Warszawskim, poświęcone historii narodu żydowskiego i państwa Izrael, podobnie jak wcześniej w Hajfie, cieszyły się wielkim powodzeniem wśród studentów, przyciągały także wielu słuchaczy spoza uniwersytetu. Szewach Weiss był autorem wielu prac naukowych dotyczących ustroju państwa, polityki społecznej i samorządowej, praw pracowniczych, zagadnień równości i równouprawnienia, tożsamości żydowskiej i problemów etnicznych.

Od początku swej działalności politycznej należał do Partii Pracy. Blisko współpracował z premierem Izraela Icchakiem Rabinem, laureatem pokojowej Nagrody Nobla, podzielał jego poglądy w kwestii stosunków izraelsko-palestyńskich. Rozwiązanie konfliktu izraelsko-palestyńskiego widział w powstaniu dwóch państw: żydowskiego i palestyńskiego.

W latach 2000–2006 był prezesem Yad Vashem. Polityka pamięci zajmowała ważne miejsce w jego działalności publicznej. Profesor Szewach Weiss naukowo i politycznie był zaangażowany w dialog polsko-izraelsko-żydowski. W 2017 roku odebrał z rąk prezydenta Andrzeja Dudy najwyższe polskie odznaczenie, Order Orła Białego, nadawany najbardziej zasłużonym Polakom oraz wybitnym obywatelom państw obcych.

Działalność publiczna Szewacha Weissa była oceniana bardzo wysoko zarówno w Izraelu, jak i w Polsce. Za jakość rządzenia i uczciwość w służbie publicznej otrzymał Nagrodę Amitai (1996) oraz nagrodę Ruchu na Rzecz Dobrego Zarządzania (1999). Szewach Weiss identyfikował się z wszelkimi działaniami zmierzającymi do poszanowania praw człowieka i równouprawnienia, za wspieranie tych wartości został nagrodzony przez ruch Piękny Izrael (1995) oraz medalem „Zasłużony dla Tolerancji”(2003). Został także uhonorowany Nagrodą Jana Nowaka-Jeziorańskiego (2018), przyznawaną za „myślenie o państwie jako dobru wspólnym”, Komandorią Missio Reconciliationis (2003), nadawaną obywatelom polskim i zagranicznym, zasłużonym dla dzieła pojednania narodów oraz Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Rzeczpospolitej Polskiej (2004). W 2008 roku otrzymał Nagrodę im. Sérgio Vieira de Mello (nagroda specjalna), przyznawaną za działania na rzecz pokojowego współistnienia i współdziałania społeczeństw, religii i kultur, a w 2009 roku Odznakę Honorową „Bene Merito, wyróżnienie nadawane obywatelom polskim oraz obywatelom państw obcych za działalność wzmacniającą pozycję Polski na arenie międzynarodowej.

Szewach Weiss był doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Uniwersytetu SWPS i wspomnianego wcześniej Uniwersytetu Warszawskiego.

Zmarł 3 lutego 2023 roku w Ramat Gan, został pochowany na Wzgórzu Herzla w Jerozolimie. Spoczął w kwaterze najważniejszych przywódców izraelskich i osób szczególnie zasłużonych.

O nas

Centrum Badań nad Izraelem i Diasporą Żydowską zostało powołane w 2008 roku przez prof. Szewacha Weissa, prof. Stanisława Sulowskiego i dr hab.  Elżbietę Kossewską. W latach 2008–2021 pracami Centrum kierował Profesor Szewach Weiss, następnie na jego czele stanęła dr hab. Elżbieta Kossewska. W maju 2023 roku, postanowieniem rektora UW i władz WNPiSM, Centrum nadano imię prof. Szewacha Weissa.

Centrum Badań nad Izraelem i Diasporą Żydowską prowadzi działalność badawczą, wydawniczą, dydaktyczną i szkoleniową. Organizujemy konferencje, seminaria, zajęcia dydaktyczne, przygotowujemy także publikacje naukowe. Intencją założycieli Centrum było stworzenie forum debaty nad znaczeniem Izraela i diaspory żydowskiej we współczesnym świecie, polityką zagraniczną i wewnętrzną Izraela oraz stosunkami polsko-żydowskimi.

Nauka

  • Granty

    Życie i twórczość żydowskich uchodźców z Polski w Nowym Jorku ( 1939 – 1950). Historia i źródła

    Kierownik projektu: Elżbieta Kossewska

    Celem projektu jest przygotowanie do druku wyboru dokumentów, materiałów i korespondencji  dotyczących życia i twórczości żydowskich uchodźców związanych z dwutygodnikiem „Nasza Trybuna” wydawanym w Nowym Jorku w latach (1939 – 1950). Cienka, ale aktywna warstwa zasymilowanej inteligencji żydowskiej po odzyskaniu przez Polskę niepodległości weszła w fazę rozwoju wspaniałej współczesnej kultury świeckiej przerwanej wybuchem II wojny światowej. Miała ona swoją kontynuację w ośrodkach uchodźstwa żydowskiego, jednym z nich było środowisko uchodźców żydowskich zorganizowanych wokół „Naszej Trybuny” w Nowym Jorku.  Wokół pisma gromadzili się wybitni pisarze, publicyści, osoby związane ze sztuką i teatrem.  Pod względem zasięgu i znaczenia było to centralne pismo w języku polskim wydawane przez polskich Żydów na uchodźstwie. Przedmiot badań obejmuje środowisko uchodźców żydowskich skupionych głównie wokół Reprezentacji Żydów Polskich w Ameryce i Stowarzyszenia Uchodźców Żydowskich z Polski związanych ze środowiskiem dwutygodnika „Nasza Trybuna”. W pracy zostanie pokazane znaczenie pisma w wymiarze kulturowym, politycznym i informacyjnych. W projekcie zostaną udokumentowane osiągnięcia uchodźców żydowskich w dziedzinie literatury, prasy i kultury oraz kultywowania polskiego języka. W projekcie zostaną zaprezentowane również relacje uchodźców żydowskich z głównymi ośrodkami żydowskimi na świecie, relacje z Rządem Polskim na Uchodźstwie w Londynie i przedstawicielstwem społeczności żydowskiej w Palestynie. W pracy podjęte zostaną również zagadnienia związane z tożsamością kulturową i narodową. Spuścizna tego środowiska jest dowodem  przywiązania do kultury polskiej i niewątpliwie  wspaniałą kartą historii polskich Żydów. Badania będą próbą dokumentowania relacji polsko – żydowskich i wspólnego dziedzictwa kulturowego.

    Grant NCN: Korespondencja i publicystyka Dawida Lazera z Palestyny/Izraela (1941-1974)

    Kierownik projektu: Elżbieta Kossewska
    2013/11/B/HS2/02755

    Dawid Lazer należał do czołowych izraelskich dziennikarzy (ur. 1902 w Krakowie, zm. 1974 w Tel Awiwie).  Nagrodzony najwyższym wyróżnieniem w Izraelu – Nagrodą Sokołowa w 1960 r.  Prowadzona przez niego korespondencja dotyczy wybitnych postaci polskiej i światowej literatury oraz dziennikarstwa (między innymi Aleksandra Wata, Stanisława Vincenza i jego żony Ireny, Władysława Broniewskiego, Szmuela Agnona).  W Izraelu postać Dawid Lazera jest szeroko znana. W literaturze polskiej – przeciwnie, nie poświęcono mu wiele uwagi, chociaż był bardzo dobrze rozpoznawany w środowisku „Kultury” czy londyńskich „Wiadomości”. Przez to ostatnie środowisko został wyróżniony nagrodą „Wiadomości” w zakresie prozy (1973). Celem projektu jest, w pierwszej jego części, napisanie biografii Dawida Lazera. W drugiej, zebranie rozproszonej w wielu archiwach, nieznanej dotąd czytelnikowi korespondencji Dawida Lazera a następnie  jej opisanie i przygotowanie do wydania.  Będzie prowadzona kwerenda i analiza artykułów zamieszczanych przez Dawida Lazera w polskiej prasie publikowanej w Palestynie w czasie II wojny światowej oraz hebrajsko- i polskojęzycznej prasie wydawanej w Izraelu. Pozwoli to stworzyć narrację równoległą do listów pisanych przez Lazera, jak również będzie stanowić materiał do ich opracowania. W ten sposób powstanie opracowanie przybliżające zarówno aktywność intelektualno-dziennikarską Lazera, jak i
    jego przyjaźnie, a przede wszystkim przebieg dysput prowadzonych przez intelektualistów w XX w.
    Korespondencja i publicystyka Lazera ukazuje myśli znanych i  cenionych pisarzy oraz dziennikarzy na temat wydarzeń, które wstrząsnęły przede wszystkim pokoleniami znającymi okropności II wojny światowej z autopsji. Jego korespondencja przybliża też dyskurs dotyczący ideologii, które uwiodły wielkie umysły XX w. (choćby komunizmu). Listy mają tę niepowtarzalną wartość i równocześnie walor, że odsłaniają często prywatne życie ich autorów, rzucając światło na ich twórczość i publiczne życie, wprowadzając czytelnika w bardzo osobisty, ten najbliższy sobie świat literackiego życia. Zakres czasowy obejmuje lata 1941–1974, pierwszą cezurę wyznacza moment przybycia Lazera do Palestyny, drugą zaś – jego śmierć.

    Grant NCN: Wychodźstwo polskie w Palestynie (1939-1948)

    Wychodźstwo polskie w Palestynie (1939-1948) 2016/23/B/HS3/03015
    Kierownik projektu: Elżbieta Kossewska

    1. Cel prowadzonych badań/hipoteza badawcza
    Celem projektu jest opisanie losów wychodźstwa polskiego w Palestynie w latach 1939-1948 na tle lokalnych i światowych wydarzeń politycznych oraz globalnych ruchów migracyjnych II wojny światowej i po jej zakończeniu. Podczas II wojny światowej Palestyna była jednym z największych i ważniejszych centrów życia cywilnego i wojskowego polskiego wychodźstwa na Bliskim Wschodzie. Polscy uchodźcy razem z Żydami, którzy wyemigrowali z Polski przed wojną i w czasie jej trwania, stworzyli tam wyjątkową społeczność. Światy zasiedziałych mieszkańców Palestyny, zwłaszcza tych pochodzących z Polski i polsko-żydowskich uchodźców wzajemnie się przenikały w przestrzeni politycznej, kulturalnej i społecznej, tworząc wspólną historię. W związku z tym, że problem państwa (w przypadku Żydów – stworzenia państwa, w przypadku Polaków – jego odzyskania) nieustannie towarzyszył polskiemu wychodźstwu, w projekcie stawiam pytanie przewodnie o to, jaki jest wpływ państwa (lub jego braku) na kształtowanie się tożsamości uchodźców i losy wspólnot etnicznych oraz konstytuowanie się wartości według których żyją.
    2. Zastosowana metoda badawcza/metodyka
    W pracy będzie stosowana metoda historyczna. Przyjmuję w niej typ narracji dociekliwej, która wymaga stawiania pytań o motywy ludzkiego działania, przekraczając narracyjną formę wyników i wkraczając w antropologię. Zwrócenie się od historii w stronę antropologii daje szansę na poszerzenie obszaru eksplorowanego przez historyków, pozwala pokazać funkcjonowanie zbiorowości i jednostek poprzez skierowanie uwagi na emocje i przeżycia (lęki, nadzieje, motywacje działania). Łączenie metod historycznej i antropologicznej jest nieodzowne w celu pokazania oczekiwań, zwyczajów i wierzeń uchodźców, które w znacznym stopniu decydowały o ich współżyciu w środowisku wieloetnicznym. W pracy znajdą swoje zastosowanie również statystyki historyczne (ekstrakcja i standaryzacja danych przez ich kategoryzację). Analiza materiału badawczego posłuży budowaniu łańcuchów przyczynowo-skutkowych, co w rezultacie będzie mnie prowadzić do stworzenia teorii. Łącząc badania materiałowe z teoretycznymi, zamierzam przenieść wiedzę historyczną w obszar nauk społecznych i antropologii kultury. Chcę odczytać głęboki sens działań ludzkich ujawniając jednocześnie prawa i mechanizmy rządzące jednostką i społeczeństwem.
    3. Wpływ spodziewanych rezultatów na rozwój nauki, cywilizacji, społeczeństwa
    Projekt wypełnia lukę w historii dotyczącą jednego z ważnych ośrodków wychodźstwa polskiego podczas II wojny światowej i po jej zakończeniu. Dotyka również istotnych kwestii społecznych – budowania wspólnoty i państwa. Miejsce jakim jest Palestyna, narzuca silny kontekst spraw religijnych i daje wyjątkowo interesującą panoramę problemów etnicznych, religijnych (chrześcijaństwo, judaizm i islam). Tak potraktowany temat pozwala podjąć w pracy ważne kwestie tożsamości, przemian i napięć wywołanych choćby kwestią narodową, ważnych z uwagi na rozwój (także współczesnych) społeczeństw. Wartość projektu podnosi fakt, iż ma on charakter interdyscyplinarny, a jego rezultaty mogą znaleźć zastosowanie w rożnych dziedzinach nauk
    humanistycznych, tym bardziej że problematyka uchodźców jest ważnym społecznie tematem, zajmującym coraz więcej miejsca w polityce lokalnej i międzynarodowej.

    Grant MNiSW: Uniwersalia 2.1, (21H 17 0276 85)

    Kierownik projektu: Elżbieta Kossewska

    „Ona jeszcze mówi po polsku, ale śmieje się po hebrajsku. Prasa polskojęzyczna i integracja kulturowa polskich Żydów w Izraelu“ Celem projektu ( nr. 21H 17 0276 85) finansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest przekład z języka polskiego na język angielski książki Elżbiety Kossewskiej wydanej w wydawnictwie Uniwersytetu Warszawskiego: Ona jeszcze mówi po polsku, ale śmieje się po hebrajsku. Prasa polskojęzyczna i integracja kulturowa polskich Żydów w Izraelu, Warszawa 2015. W wersji angielskiej tytuł książki będzie brzmieć: Polish Jews in Israel: Polish-Language Press, Culture and Politics. W pracy przedstawiono charakterystykę dziennikarskich i czytelniczych środowisk polskich Żydów zorganizowanych wokół partyjnej prasy polskojęzycznej w Izraelu. Badano znaczenie i rolę tej prasy w procesie adaptacji Żydów przybyłych z Polski do Izraela w latach 1948–1970. W tym czasie na łamach prasy zapisano przebieg procesu adaptacji, różne stany tożsamości i napięć międzykulturowych, zwłaszcza gdy nowi olim [Żydzi przybywający do Erec Israel/ Izraela] wciąż byli zawieszeni między dziedzictwem kraju pochodzenia a wartościami żydowskiego państwa i dopiero przystąpienie do hebrajskojęzycznej większości kończyło ich „kulturową podróż”.

    Przyjęty w pracy kierunek badań pozwolił na opisanie również historii polskich Żydów w Izraelu, poszerzając perspektywę o nieznane dotąd fragmenty ich aktywności, w szczególności kierując uwagę czytelnika na ich działalność polityczną i wydawniczą. Praca składa się z siedmiu rozdziałów i każdy z nich, poza rozdziałem wprowadzającym, został poświęcony sześciu polskojęzycznym wydawnictwom partii izraelskich. W pierwszym rozdziale opisano zagadnienia polityczne i ideologiczne związane z szerzeniem etosu języka hebrajskiego i wzrostem ilościowym tytułów w sektorze prasy obcojęzycznej. Kolejne rozdziały, w porządku chronologicznym, dotyczą Partii Postępowej i Ogólnych Syjonistów, Mapaj, Mapam, Maki i Bundu.

    Praca ma charakter interdyscyplinarny, obejmuje problemy z zakresu historii, politologii, kulturoznawstwa i socjologii. W pracy zaprezentowano metodologię, która może być wykorzystana do badań grup etnicznych, uchodźców, społeczeństw wielokulturowych.

  • Publikacje

    E. Kossewska, Polish Jews in Israel: Polish-Language Press, Culture, and Politics, Boston (Wydawnictwo Brill), 2021, pp.444.
    E. Kossewska, Marc Chagall – Dawid Lazer. Listy, Warszawa 2018.
    Brzemię pamięci, pod red. E. Kossewskiej, Wydawnictwo Neriton, Warszawa, 2009.
    E. Kossewska, Hebrajski przekład Mitologii. Listy Jana Parandowskiego, Dawida Lazera i Dawida Ben Guriona, „Pamiętnik Literacki” 2018, z. 2, s. 183–207
    E. Kossewska, „I work for people who love…” David Lazar, Marc Chagall and the Jewish State, „The Jewish Quarterly Review”, 2021, vol. 111, no 1, pp. 1-9
    E. Kossewska, The Hebrew Translation of Mitologia (Mythology): The Correspondence of Jan Parandowski, David Lazer and David Ben Gurion, „Gal-ED”, No. 26-27 (2021), pp. 161 -184.
    E. Kossewska, Literature and Memory: The Correspondence between Marc Chagall and David Lazer, “The Polish Review” , vol 65, No 4 ( 2020), pp.23-35.
    E. Kossewska, Władysław Broniewski w Palestynie, “Archiwum Emigracji” , 2018/2019, z. 1-2, s. 259-281.
    E. Kossewska, Between Communism, Zionism, and Statehood: Władysław Broniewski in Palestine, “The Polish Review”, Vol. 66, No. 4, 2021, s. 78 -105.
    E. Kossewska, Homeland, State, and Language. The integration of Polish Jews into Israel, “Polin. Studies in Polish Jewry”, 2023, vol 35, s. 323 -336.
    E. Kossewska, Betwixt Jerusalem and New York: Jakub Apenszlak’s Attempt at Fostering Polish-Jewish Rapprochement in the Midst of World War II, Ohio University Press, 2023.

Galeria

  • Galeria zdjęć z uroczystości wręczenia dyplomu doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego

  • Galeria zdjęć z uroczystości nadania Centrum imienia profesora Szewacha Weissa

  • Galeria zdjęć z przyznania nagrody im. Nowaka Jeziorańskiego

  • Galeria zdjęć z przyznania Orderu Orła Białego

  • Galeria zdjęć z uroczystości upamiętnienia pierwszej rocznicy śmierci prof. Szewacha Weissa - wykład prof. Shlomo Ben Ami

Kontakt

Telefon
22 55 22 905

X