Pamięć zbiorowa (Maurice Halbwachs) – przeszłość danej zbiorowości podlegająca reinterpretacji przez pryzmat współczesności – to kluczowy element tożsamości narodowej. Zagadnienie pamięci zbiorowej na poziomie krajowym było w ostatnich latach przedmiotem dogłębnych badań, natomiast jej rola na płaszczyźnie międzynarodowej była często pomijana, choć jest to zagadnienie ze wszech miar aktualne.
Pamięć zbiorowa pozwala zidentyfikować interes narodowy, zwłaszcza „tradycyjne” zagrożenia i najlepiej rokujące sojusze. Często jest również przedmiotem polityki państwowej, zarówno w wymiarze wewnętrznym, jak i zewnętrznym: polityka pamięci może mieć na celu zmianę tożsamości narodowej, wzmocnienie legitymizacji istniejącej władzy i pozbawienie jej politycznych rywali, kształtowanie – w zależności od potrzeb politycznych – narodowych autostereotypów i stereotypów innych. Należy zatem wyraźnie odróżnić historię rozumianą jako dziedzinę nauki od polityki pamięci, będącej instrumentem polityki państwa (Jacques Le Goff), mając na uwadze, że nauczanie historii jest wypadkową zarówno nauki jak i polityki.
Konferencja „Pamięć zbiorowa, pojednanie i stosunki międzynarodowe” organizowana przez Instytut Stosunków Międzynarodowych WNPiSM UW oraz Ośrodek Kultury Francuskiej i Studiów Frankofońskich UW miała za zadanie przeanalizowanie tych zagadnień przez pryzmat takich pojęć jak pamięć i polityka, konflikty i pojednanie, zbrodnie i polityka pamięci, dawne sentymenty i współczesna rzeczywistość. Dyskusje poświęcone były przede wszystkim państwom europejskim, takim jak Francja, Niemcy, Polska, Ukraina i Rosja, a także niektórym państwom pozaeuropejskim (Algieria, Izrael).