Zasada niekaralności ofiar handlu ludźmi

Zasada niekaralności ofiar handlu ludźmi

wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Sprawa: V.C.L. i A.N. przeciwko Wielkiej Brytanii, aplikacje nr 77587/12 i 74603/12

Wyrok 16 lutego 2021

Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) w dniu 16.02.2021 roku wydał wyrok w sprawie V.C.L. oraz A.N. przeciwko Wielkiej Brytanii, w którym jednogłośnie orzekł naruszenie Artykułu 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej) oraz naruszenie Artykuł 6 ust. 1 Konwencji (prawo do rzetelnego procesu sądowego). Był to pierwszy wyrok, w którym Trybunał rozważał kwestię niekaralności ofiar handlu ludźmi.

Sprawa dotyczyła dwóch młodych Wietnamczyków w wieku 15 i 17 lat,  których policja aresztowała podczas pracy na plantacji konopi indyjskich. W konsekwencji zostali oni oskarżeni o przestępstwa narkotykowe, przyznali się do winy, zostali skazani i umieszczeni w placówkach dla młodocianych przestępców. Pomimo tego, że kompetentne władze twierdziły, że skazani są ofiarami  handlu ludźmi i byli zmuszeni do pracy, prokuratura nie podzieliła tego punktu widzenia. Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Londynie, który stwierdził, że decyzja o wniesieniu oskarżenia była uzasadniona.

Trybunał podkreślił, że gdy prokuratura dowiedziała się o uzasadnionym podejrzeniu, że oskarżeni mogą być ofiarami handlu ludźmi, powinna skierować ich na badania przeprowadzone przy osobę o specjalnych kwalifikacjach. Natomiast ani policja, ani prokuratura nie podjęły działań w celu oceny stanu faktycznego w tym zakresie. Dlatego też ETPC stwierdził, że doszło do naruszenia Artykułu 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w sprawach obu wnioskodawców. Natomiast brak jakiejkolwiek oceny oraz weryfikacji twierdzenia, że wnioskodawcy rzeczywiście byli ofiarami handlu ludźmi, mógł uniemożliwić im zdobycie ważnych dowodów obrony. W związku z tym ETPC stwierdził, że postępowanie nie było rzetelne, co doprowadziło do naruszenia Artykułu 6 ust.1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

W odniesieniu do Artykułu 4, zdaniem ETPC, fakt, że nieletni Wietnamczycy zostali znalezieni na plantacji  konopi powinien wzbudzić podejrzenia, że mogą być oni ofiarami handlu ludźmi i pracy przymusowej. Trybunał podkreślił, że zamiast objąć ich opieką stosownych władz i zweryfikować nasuwające się domniemanie, prokuratura postawiła nastolatków w stan oskarżenia. I chociaż ich sprawy zostały następnie rozpatrzone przez Sąd Apelacyjny (dwukrotnie w sprawie V.C.L.), kontrola sądu ograniczyła się tylko do rozważenia, czy oskarżenie było nadużyciem. Ponadto badając, czy decyzja o wniesieniu oskarżenia była uzasadniona, sądy, podobnie jak prokuratura, nie odniosły się do przyjętej na arenie międzynarodowej oraz w prawie brytyjskim definicji handlu ludźmi.

Reasumując, ETPC stwierdził, że organy wymiaru sprawiedliwości Wielkiej Brytanii nie podjęły odpowiednich działań, które powinny zostać podjęte, aby sprawdzić, czy podsądni są ofiarami handlu ludźmi i objąć ich stosowną ochroną.

Natomiast, w odniesieniu do Artykułu 6 ust.1 ETPC uznał że brak oceny, czy V.C.L. i A.N. byli ofiarami handlu ludźmi, prawdopodobnie uniemożliwił im wskazanie dowodów, które mogłyby pomóc w ich obronie. Zatem nastąpiło naruszenie prawa do obrony.

ETPC orzekł, że Wielka Brytania ma zapłacić każdemu z wnioskodawców 25 000 euro (EUR) jako zadośćuczynienie za krzywdę moralną oraz ma zwrócić każdemu z nich 20 000 EUR z tytułu poniesionych kosztów procesu i wydatków.

Oprac. Maja Adamczyk